خداحافظی با خشکی دهان: راهنمای جامع پیشگیری و درمان خشکی دهان

خشکی دهان، مشکلی شایع و آزاردهنده است که می تواند زندگی روزمره شما را تحت تاثیر قرار دهد. احساس ناخوشایند دهان خشک، طعم بد دهان، دشواری در بلع و صحبت کردن، و حتی ترک خوردن لب ها و زبان، تنها برخی از عوارض این مشکل هستند. اما جای نگرانی نیست! با مطالعه این راهنمای جامع، می توانید به طور کامل از شر خشکی دهان خلاص شوید و از دهانی مرطوب و سالم لذت ببرید. در این مقاله از مجله کرج دنتیستس، به بررسی علل مختلف خشکی دهان، از جمله عادات غلط، بیماری های زمینه ای و مصرف داروها، می پردازیم. همچنین، راهکارهای پیشگیرانه و درمانی متعددی را برای درمان خشکی دهان معرفی خواهیم کرد.

با ما همراه باشید تا با خداحافظی از خشکی دهان، سلامتی و شادابی را به دهان خود هدیه دهید.

خشکی دهان چیست؟

خشکی دهان، که به آن زروستومیا (Xerostomia) نیز گفته می شود، به وضعیتی اطلاق می شود که در آن غدد بزاقی، بزاق کافی برای مرطوب نگه داشتن دهان تولید نمی کنند. بزاق، نقش مهمی در هضم غذا، بلع، صحبت کردن، محافظت از دندان ها در برابر پوسیدگی دندان و حفظ سلامت دهان و لثه دارد.

کاهش تولید بزاق، می تواند منجر به خشکی، زبری و ترک خوردن زبان، مخاط دهان و لب ها شود. همچنین، می تواند باعث احساس سوزش، طعم بد دهان، بوی بد دهان، دشواری در جویدن و بلع غذا، و حتی اختلال در خواب شود. خشکی دهان می تواند موقتی یا مزمن باشد. خشکی دهان موقتی، معمولاً ناشی از عواملی مانند کم آبی بدن، مصرف برخی داروها، تنفس دهانی، یا اضطراب است. اما خشکی دهان مزمن، می تواند نشانه ای از یک بیماری زمینه ای مانند دیابت، سندرم شوگرن، یا بیماری های عصبی باشد.

👈 بیشتر بخوانید: آیا می دانید موکوسل چیست؟

فواید بزاق دهان

بزاق دهان نقش مهمی در سلامتی ما دارد. شاید از نظر بیشتر افراد بزاق یا همان آب دهان چندان مهم نباشد اما با آزمایش بزاق می توان به وضعیت سلامتی افراد پی برد.

• هضم غذا: آنزیم های موجود در بزاق، به هضم کربوهیدرات ها و شروع فرآیند گوارش کمک می کنند.
• بلع آسان تر غذا: بزاق، غذا را مرطوب و لیز می کند و بلع آن را آسان تر می نماید.
• محافظت از دندان ها: بزاق حاوی مواد معدنی مانند کلسیم و فسفر است که به تقویت مینای دندان و جلوگیری از پوسیدگی و فرسایش آن کمک می کنند.
• ضدعفونی کننده دهان: بزاق دارای خاصیت ضد میکروبی است و به مبارزه با باکتری های مضر دهان و پیشگیری از عفونت و بیماری های لثه کمک می کند.
• طراوت نفس: بزاق به شستشوی دهان و دندان ها کمک می کند و از بوی بد دهان (هالیتوز) جلوگیری می کند.
• ترشح بزاق، تسکین دهنده خشکی دهان: بزاق دهان به طور طبیعی مرطوب کننده دهان است و از خشکی، سوزش و ترک خوردن مخاط دهان و زبان جلوگیری می کند.
• کمک به حس چشایی: بزاق، مواد غذایی را حل می کند و به غدد چشایی می رساند تا طعم غذا را به درستی حس کنیم.
• محافظت از دندان ها در برابر پوسیدگی: بزاق حاوی مواد معدنی مانند کلسیم و فسفر است که به تقویت مینای دندان و جلوگیری از پوسیدگی و حفره شدن دندان ها کمک می کند.
• خنثی کردن اسید: بزاق خاصیت قلیایی دارد و می تواند اسیدهای موجود در دهان که توسط باکتری ها تولید می شوند را خنثی کند. این امر به جلوگیری از فرسایش مینای دندان و بیماری های لثه کمک می کند.
• شستشوی دهان: بزاق به طور طبیعی دهان را شستشو می دهد و بقایای غذا، باکتری ها و سلول های مرده را از بین می برد. این امر به حفظ بهداشت دهان و پیشگیری از بوی بد دهان کمک می کند.
• کاهش فشار خون: بزاق حاوی پروتئینی به نام آنژیوتنسین II است که به تنظیم فشار خون کمک می کند.
• کاهش کلسترول: بزاق حاوی آنزیمی به نام لیپاز است که به تجزیه چربی ها و کاهش سطح کلسترول خون کمک می کند.
• کاهش اضطراب: بزاق حاوی هورمونی به نام کورتیزول است که به آرامش بدن و کاهش اضطراب کمک می کند.
• تقویت سیستم ایمنی: بزاق حاوی آنتی بادی ها و سلول های ایمنی است که به مبارزه با عفونت ها کمک می کند.
• تشخیص بیماری ها: دانشمندان در حال مطالعه استفاده از بزاق برای تشخیص زودهنگام بیماری هایی مانند سرطان، دیابت و بیماری های قلبی هستند.
• درمان بیماری ها: برخی از تحقیقات نشان می دهد که بزاق می تواند برای درمان بیماری هایی مانند آلزایمر و پارکینسون استفاده شود.

همانطور که مشاهده کردید، بزاق دهان نقشی حیاتی در سلامت دهان و دندان شما ایفا می کند. با حفظ بهداشت دهان و دندان و مصرف آب کافی، می توانید به غدد بزاقی خود کمک کنید تا وظایف خود را به درستی انجام دهند و از فواید بی شمار بزاق دهان بهره مند شوید.

علائم خشکی دهان

خشکی دهان می تواند با علائم مختلفی خود را نشان دهد. برخی از شایع ترین این علائم عبارتند از:

• احساس خشکی و چسبندگی در دهان: این علامت اصلی خشکی دهان است و می تواند بسیار آزاردهنده باشد.
• زبان خشک و شیار دار: در حالت عادی، زبان باید مرطوب و صاف باشد. اما در افراد مبتلا به خشکی دهان، زبان خشک و ترک خورده به نظر می رسد.
• ترک خوردن لب ها: خشکی دهان می تواند باعث ترک خوردن، پوسته پوسته شدن و حتی خونریزی لب ها شود.
• دشواری در جویدن و بلع غذا: کمبود بزاق می تواند جویدن و بلع غذا را دشوار کند.
• تغییر در طعم دهان: خشکی دهان می تواند باعث طعم بد دهان یا فلزی شدن دهان شود.
• بوی بد دهان (هالیتوزیس): خشکی دهان می تواند باعث تجمع باکتری ها در دهان و ایجاد بوی بد دهان شود.
• خشکی گلو و سرفه: خشکی دهان می تواند باعث خشکی گلو و سرفه شود، به خصوص در شب.
• دشواری در صحبت کردن: خشکی دهان می تواند صحبت کردن را دشوار کند، به خصوص اگر فرد مجبور باشد برای مدت طولانی صحبت کند.
• احساس سوزش در دهان: در برخی موارد، خشکی دهان می تواند باعث احساس سوزش یا درد در دهان شود.

👈 بیشتر بخوانید: علل خونریزی زبان چیست؟

علل خشکی دهان چیست؟

بسیاری از افراد بر این باورند که خشکی دهان بخش طبیعی از روند پیری است در صورتی که این علت اصلی نمی‌تواند باشد در واقع خشکی دهان به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد. در ادامه به دلایل بروز  می‌پردازیم.

داروها

یکی از عوارض جانبی مصرف داروها خشکی دهان است. از جمله داروهایی که خشکی دهان را باعث می شوند داروهای مربوط به دستگاه گوارش، فشار خون، بیماری های روانی و افسردگی، داروهای شل کننده عضلات، داروهای پارکینسون و داروهای شیمی درمانی برای درمان سرطان هستند.

اگر یکی از عوارض داروی مصرفی شما نیز خشکی دهان است با پزشک خود مشورت کرده و در رابطه با تغییر آن صحبت کنید. در این مورد استفاده از آدامس های بدون قند برای تحریک بزاق دهان بی تاثیر نیست.

? بیشتر بخوانید: موکوسل چیست؟

کم آبی بدن

نوشیدن آب کافی در طول روز فواید شگفت‌ انگیزی به همراه دارد. کم شدن آب بدن یکی دیگر از دلایل بروز خشکی دهان است که این مورد در اکثر افراد وجود دارد. کم آب شده بدن منجر به کاهش ترشح بزاق و در نتیجه خشکی دهان می‌شود.

آب و هوا

این عارضه می تواند به علت میزان رطوبت موجود در هوا نیز ایجاد شود. خشکی هوا می تواند باعث خشک شدن غشاهای مخاطی شده و خشکی دهان را در پی داشته باشد. بنابراین تا جایی که ممکن است فضایی که در آن قرار دارید را مرطوب نگه داشته تا از ابتلا به بسیاری از بیماری ها از جمله آنفلوآنزا، سرماخوردگی و آلرژی ها در امان باشید.

بالا رفتن سن

با بالا رفتن سن تغییرات زیادی در سیستم بدن ایجاد شده که یکی از آن ها کاهش ترشح بزاق دهان است. افراد سالمند به دلایل متعدد بیشتر در معرض خشکی دهان هستند. از جمله این دلایل می توان به مصرف بیشتر دارو، تغییر در رژیم غذایی و دریافت مواد مغذی و مشکلات سلامتی اشاره کرد.

مشکلات تنفسی

افرادی که به علت بیماری ‎‌های چون انحراف تیغه بینی و یا پولیپ های بینی و مشکلات سینوس ها ممکن است با دشواری در تنفس مواجه شوند. در این شرایط تنفس از راه بینی سخت بوده و فرد مجبور است از راه دهان نفس بکشد و این خود باعث خشکی می شود.

درمان سرطان

افرادی که در طی درمان بیماری سرطان و شیمی درمانی هستند مطمعنا خشکی دهان را تجربه کرده اند. در طی درمان سرطان استفاده از داروهای شیمی درمانی، پرتو درمانی سر و گردن باعث آسیب به غدد بزاقی شده و نهایتا ترشح بزاق را کاهش می‎ دهد.

پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان نیز یکی از دلایل ایجاد خشکی دهان است. یک رژیم غذایی نامناسب و سرشار از قند و بهداشت نامناسب دهان و دندان منجر به پوسیدگی دندان می شود. پوسیدگی تدریجی دندان کاهش ترشح بزاق را به همراه داشته و در نهایت به خشکی دهان منجر می شود.

آسیب عصبی

در بیشتر موارد به علت آسیب دیدگی شدید در ناحیه گردن یا سر به اعصاب غدد بزاقی صدمه وارد می شود. در این صورت اعصاب برای تولید بزاق نمی توانند به خوبی پیام ارسال کنند و با کاهش بزاق و در نتیجه خشکی دهان مواجه می شویم.

علاوه بر موارد گفته شده به دلایل بسیاری دیگر نیز رخ می دهد که در ادامه به این موارد اشاره می‌= کنیم.

• مصرف توتون و تنباکو و کشیدن سیگار
• بیماری های خود ایمنی مانند بیماری کرون یا سندرم شوگرن
• خروپف کردن
• خوابیدن با دهان باز
• بیماری های چون تیروئید، دیابت، پارکینسون، ایدز و آلزایمر
• اختلالات اضطرابی و افسردگی
• ورزش در هوای گرم

درمان خشکی دهان

برای بسیاری از افراد این سوال پیش می آید که درمان خشکی دهان چیست؟ برای درمان ابتدا باید علت ابتلا به آن را تشخیص داده سپس برای درمان آن اقدام کنید.

همانطور که در بخش های قبلی اشاره کردیم، خشکی دهان می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. درمان خشکی دهان، به شناسایی و رفع علت زمینه ای آن بستگی دارد. در برخی موارد، ممکن است تنها با تغییر سبک زندگی و رعایت برخی نکات ساده بتوان از شر خشکی دهان خلاص شد. اما در موارد دیگر، درمان های دارویی یا دندانپزشکی نیز ممکن است لازم باشد.

در اینجا به برخی از راه های درمان و پیشگیری از خشکی دهان اشاره می کنیم:

تغییر سبک زندگی

• نوشیدن آب فراوان: نوشیدن آب به میزان کافی در طول روز، یکی از مهم ترین راه های پیشگیری و درمان خشکی دهان است. سعی کنید روزانه 8 تا 10 لیوان آب بنوشید.
• مصرف مایعات بدون قند: می توانید از نوشیدنی های بدون قند مانند چای گیاهی، آب میوه طبیعی یا اسموتی نیز برای مرطوب نگه داشتن دهان خود استفاده کنید.
• محدود کردن مصرف کافئین و الکل: کافئین و الکل می توانند باعث کم آبی بدن و خشکی دهان شوند.
• ترک سیگار: سیگار کشیدن می تواند غدد بزاقی را تحریک کرده و خشکی دهان را بدتر کند.
• استفاده از آدامس بدون قند یا آبنبات سفت: جویدن آدامس بدون قند یا آبنبات سفت می تواند به تحریک تولید بزاق و مرطوب نگه داشتن دهان کمک کند.
• استفاده از مرطوب کننده هوا: استفاده از مرطوب کننده هوا در منزل یا محل کار، می تواند به مرطوب نگه داشتن هوا و کاهش خشکی دهان کمک کند.
• تنفس از طریق بینی: تنفس از طریق دهان می تواند باعث خشکی دهان شود. سعی کنید تا حد امکان از طریق بینی نفس بکشید.
• حفظ بهداشت دهان و دندان: مسواک زدن دندان ها دو بار در روز و نخ دندان کشیدن یک بار در روز، به بهداشت دهان و دندان شما کمک می کند و از خشکی دهان و بوی بد دهان جلوگیری می کند.

درمان های دارویی

•  مراجعه به کلینیک دندانپزشکی ترمیمی و زیبایی و مشورت با پزشک و در صورت ممکن تغییر نوع داروی مصرفی و یا کاهش میزان مصرف
• داروهای تحریک کننده بزاق: این داروها می توانند به افزایش تولید بزاق کمک کنند.
• ژل ها و دهانشویه های مرطوب کننده: این محصولات می توانند به مرطوب نگه داشتن دهان و کاهش خشکی آن کمک کنند.
• داروهای ضد افسردگی: برخی از داروهای ضد افسردگی می توانند باعث خشکی دهان شوند. در این موارد، پزشک ممکن است دارو را تغییر دهد یا داروی دیگری برای رفع خشکی دهان تجویز کند.

درمان های دندانپزشکی

• محافظ دهان: اگر در شب به طور مکرر دهان خود را باز می کنید، استفاده از محافظ دهان می تواند به مرطوب نگه داشتن دهان و کاهش خشکی آن کمک کند.
• جایگزینی بزاق مصنوعی: اگر خشکی دهان شما شدید است، پزشک ممکن است بزاق مصنوعی تجویز کند.

درمان خانگی خشکی دهان

افراد بسیاری هستند که به دنبال درمان خشکی دهان و گلو در خانه می گردند. موارد زیر از جمله راه های درمان خانگی خشکی دهان هستند.در کنار راهکارهای ذکر شده، می توانید از برخی روش های خانگی برای تسکین خشکی دهان نیز استفاده کنید، مانند:

• مصرف آلوئه ورا: آلوئه ورا خاصیت ضد التهابی دارد و می تواند به مرطوب نگه داشتن دهان و کاهش خشکی آن کمک کند.
• مصرف روغن نارگیل: روغن نارگیل می تواند به مرطوب نگه داشتن دهان و کاهش التهاب کمک کند.
• جویدن برگ های نعناع: نعناع خاصیت ضد میکروبی دارد و می تواند به خوشبو شدن دهان و کاهش بوی بد دهان کمک کند.

این ها درمان گياهي خشک شدن دهان نیز محسوب می شوند. اما باید بدانید که تاثیر آن ها نسبت به داروها کمتر است.

👈 بیشتر بخوانید: با عصب کشی دندان و دلایل انجام آن آشنا شوید.

چه بیماری هایی باعث خشکی دهان میشود؟

خشکی دهان با برخی بیماری ها ارتباط دارد. برای مثال خشکی دهان و کبد و همچنین خشکی دهان و دیابت با یکدیگر ارتباط دارند. برخی از بیماری ها و داروها می توانند باعث ایجاد خشکی دهان بشوند از جمله:

• استفاده از آنتی بیوتیک
• کم آبی
• افسردگی
• مشکل تنفسی
• سرطان
• پارکینسون
• استرس
• آلزایمر
• ایدز
• آرتروز
• سندروم سیوگرن

سوالات متداول